study max marathi

भारताचा स्थान, विस्तार आणि भौगोलिक वैशिष्ट्ये - सविस्तर माहिती

भारताचे स्थान आणि विस्तार

भारत हा दक्षिण आशियामध्ये वसलेला उपखंडीय देश आहे. याचा भौगोलिक विस्तार आणि स्थान खालीलप्रमाणे आहे:

भौगोलिक स्थान

आक्षांशीय स्थान:
भारताचा विस्तार 8°4' उत्तर ते 37°6' उत्तर अक्षांश दरम्यान आहे.

अक्षांश म्हणजे काय?

अक्षांश हे पृथ्वीवरील विशिष्ट ठिकाणाच्या भूमध्यरेषेपासून केलेले अंतर दाखवणारे काल्पनिक रेषेचे मोजमाप आहे.
भूमध्यरेषा (Equator) हे 0° अक्षांश असते, आणि ते उत्तर ध्रुवापर्यंत 90° उत्तरेकडे आणि दक्षिण ध्रुवापर्यंत 90° दक्षिणेकडे मोजले जाते.

रेखांश म्हणजे काय?

रेखांश (Longitude) हा पृथ्वीवरील भौगोलिक स्थान निश्चित करण्यासाठी वापरला जाणारा एक महत्वाचा भौमितिक निर्देशांक आहे. रेखांश हे उत्तर ते दक्षिण दिशेने जाणाऱ्या काल्पनिक रेषा आहेत, ज्या पृथ्वीवरच्या एका टोकापासून दुसऱ्या टोकापर्यंत (उत्तर ध्रुव ते दक्षिण ध्रुव) सरळपणे जातात. या रेषा पृथ्वीच्या फिरण्याशी संबंधित असून, त्या वेळ आणि अंतराचे मोजमाप करण्यात सहाय्यक ठरतात.

भारतीय प्रमाणवेळ: एक संपूर्ण मार्गदर्शक >>

भारतीय प्रमाणवेळ :

भारतासारख्या विस्तीर्ण देशामध्ये प्रमाणवेळ निश्चित करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. देशाच्या आर्थिक, सामाजिक, शैक्षणिक आणि प्रशासकीय कार्यांसाठी एकसंध वेळ असणे आवश्यक आहे. म्हणूनच भारतीय प्रमाणवेळ (IST) 82°30′ पूर्व रेखावृत्तानुसार निश्चित करण्यात आली आहे.

राजपूत शासक आणि त्यांचा काळ

भारतीय इतिहासातील राजपूत शासक हे पराक्रमी, साहसी, व संस्कृतीसाठी प्रसिद्ध होते. राजपुतांनी भारताच्या विविध भागांमध्ये राजवटी स्थापून देशाच्या सांस्कृतिक आणि राजकीय इतिहासाला मोठे योगदान दिले आहे. खालील लेखामध्ये तोमर, अगपाल, चौहान घराणे, व पृथ्वीराज चौहान या शासकांबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे.

1. तोमर वंश (बाराव्या शतकाच्या सुरुवातीपासून 1165 पर्यंत)

तोमर वंश हा दिल्ली व आसपासच्या प्रदेशात राज्य करणारा प्रमुख राजपूत वंश होता. या वंशाची स्थापना 8व्या शतकात राजा अनंगपाल तोमर यांनी केली होती. दिल्लीच्या तोमरांनी किल्ले बांधले, जलाशय उभारले, आणि हिंदू धर्म व संस्कृतीला प्रोत्साहन दिले.

हडप्पा संस्कृती: प्राचीन भारतातील वैभवशाली इतिहास

हडप्पा संस्कृती, ज्याला सिंधू संस्कृती असेही म्हटले जाते, ही प्राचीन भारतातील पहिली विकसित नागरी संस्कृती होती. ही संस्कृती प्रामुख्याने सिंधू नदीच्या खोऱ्यात वसली होती. 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीस हडप्पा आणि मोहेंजोदडो या स्थळांवरील उत्खननामुळे या अद्भुत संस्कृतीचा शोध लागला.

हडप्पा संस्कृतीचा शोध :

कालगणना: येशु ख्रिस्ताच्या जन्मावर आधारित इसवी सनाची सुरुवात

कालगणना म्हणजेच घटनांचे वर्षानुसार संकलन व मोजमाप. आज जगभरात वापरली जाणारी इसवी सन प्रणाली येशु ख्रिस्ताच्या जन्मावर आधारित आहे. यामुळेच याला ख्रिस्तीय कालगणना म्हणतात. ही प्रणाली जगभरातील घटनांचे मोजमाप करण्यास सोपी ठरली आहे, कारण सर्व देशांनी या प्रणालीला मान्यता दिली आहे........