NTPC - Indian Railway History - Test 1

Time Spent: 0 min 0 sec

1. भारतात रेल्वेची सुरुवात कधी झाली?

A) 15 ऑगस्ट 1857

B) 16 एप्रिल 1853

C) 2 ऑक्टोबर 1869

D) 1 जानेवारी 1850

स्पष्टीकरण: भारतामध्ये रेल्वे सेवा 16 एप्रिल 1853 रोजी सुरू झाली, जेव्हा पहिली प्रवासी रेल्वे गाडी मुंबई (बोरीबंदर) ते ठाणे दरम्यान चालवण्यात आली. ही घटना भारतातील आधुनिक वाहतूक व्यवस्थेच्या सुरुवातीचा टप्पा होती. या ऐतिहासिक प्रवासामुळे औद्योगिक विकास, सामाजिक एकात्मता आणि व्यापारी प्रगतीला चालना मिळाली.

2. भारताची पहिली रेल्वे कोणत्या दोन स्थानकांदरम्यान चालवण्यात आली होती?

A) मुंबई ते पुणे

B) दिल्ली ते आग्रा

C) बोरीबंदर ते ठाणे

D) कोलकाता ते हुगळी

स्पष्टीकरण: भारताची पहिली रेल्वे सेवा मुंबईतील बोरीबंदर स्थानक (आताचे छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस) ते ठाणे स्थानक दरम्यान चालवण्यात आली होती. या मार्गाची एकूण लांबी सुमारे 34 किलोमीटर होती. या रेल्वे सेवेमुळे मुंबई आणि ठाणे यांच्यातील प्रवासाचा वेळ लक्षणीयरीत्या कमी झाला आणि दोन्ही शहरांमधील आर्थिक आणि सामाजिक संबंध अधिक दृढ झाले.

3. भारतातील पहिली प्रवासी रेल्वे सेवा केव्हा सुरू झाली?

A) 3 मार्च 1853

B) 16 एप्रिल 1853

C) 1 जुलै 1853

D) 20 ऑक्टोबर 1853

स्पष्टीकरण: भारतामध्ये पहिली प्रवासी रेल्वे सेवा 16 एप्रिल 1853 रोजी सुरू झाली. या दिवशी पहिली रेल्वे गाडी मुंबईच्या बोरीबंदर स्थानकावरून ठाण्यापर्यंत धावली. या गाडीने सुमारे 34 किलोमीटरचे अंतर 57 मिनिटांत पार केले. या ऐतिहासिक प्रवासात सुमारे 400 निमंत्रित प्रवासी सहभागी झाले होते. ही घटना भारताच्या आधुनिक वाहतूक व्यवस्थेच्या सुरुवातीचे प्रतीक मानली जाते.

4. भारताच्या पहिल्या रेल्वेमध्ये वापरण्यात आलेली इंजिनांची नावे कोणती होती?

A) शक्ती, वीर, विजय

B) सिंध, साहिब, सुलतान

C) सम्राट, समिता, सूर्या

D) सिंह, शेर, सरदार

स्पष्टीकरण: भारताच्या पहिल्या रेल्वे सेवेमध्ये तीन वाफेवर चालणारी इंजिने वापरण्यात आली होती, ज्यांची नावे 'सिंध', 'साहिब' आणि 'सुलतान' अशी होती. ही इंजिने इंग्लंडमधून आयात करण्यात आली होती आणि त्या काळातील तंत्रज्ञानाचा उत्कृष्ट नमुना होती. या इंजिनांनी भारतात रेल्वेच्या युगाची सुरुवात केली आणि देशाच्या औद्योगिक विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

5. पहिल्या रेल्वे प्रवासामध्ये किती डबे व किती व्यक्ती सामील होत्या?

A) 10 डबे, 300 लोक

B) 12 डबे, 500 लोक

C) 14 डबे, 400 लोक

D) 15 डबे, 350 लोक

स्पष्टीकरण: 16 एप्रिल 1853 रोजी झालेल्या भारतातील पहिल्या रेल्वे प्रवासात एकूण 14 डबे होते. या प्रवासासाठी सुमारे 400 निमंत्रित प्रवासी उपस्थित होते, ज्यामध्ये ब्रिटिश अधिकारी, व्यापारी, आणि इतर मान्यवरांचा समावेश होता. या ऐतिहासिक प्रवासाने भारतात रेल्वे युगाची सुरुवात झाली आणि देशाच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाला चालना मिळाली.

6. भारतात पहिली इलेक्ट्रिक ट्रेन कधी धावली?

A) 3 फेब्रुवारी 1925

B) 15 ऑगस्ट 1947

C) 10 जून 1930

D) 1 जानेवारी 1900

3 फेब्रुवारी 1925 रोजी भारतातील पहिली इलेक्ट्रिक ट्रेन मुंबईतील VT (आताचे छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस) ते कुर्ला या दरम्यान धावली. ही 1500 व्होल्ट DC ओव्हरहेड वायरद्वारे चालणारी ट्रेन होती. या घटनेमुळे भारतीय रेल्वेने विद्युतिकरणाच्या दिशेने पहिला पाऊल टाकले, ज्यामुळे नंतरच्या काळात गती, कार्यक्षमता आणि पर्यावरणपूरक सेवा वाढवण्यास मदत झाली.

7. डेक्कन क्वीन ही कोणत्या प्रकारची पहिली रेल्वे होती?

A) डिझेल रेल्वे

B) विजेवर चालणारी रेल्वे

C) सौरऊर्जेवर चालणारी रेल्वे

D) हायस्पीड रेल्वे

स्पष्टीकरण: डेक्कन क्वीन ही भारतातील पहिली विद्युत-चालित, सुपरफास्ट व डिलक्स रेल्वे आहे, जी 1 जून 1930 रोजी मुंबई (VT) ते पुणे या मार्गावर सुरू झाली. ही गाडी उच्चभ्रू प्रवाशांसाठी सुरू करण्यात आली होती. तिच्यामध्ये डायनिंग कार, स्त्रियांसाठी स्वतंत्र डबा व वेस्टिब्यूल्ड डबे होते. विद्युत इंजिनाद्वारे चालणारी ही सेवा भारताच्या आधुनिक रेल्वे इतिहासातील एक महत्त्वाचा टप्पा ठरली.

8. भारतीय रेल्वे कायदा कोणत्या वर्षी संमत झाला?

A) 1905

B) 1920

C) 1890

D) 1951

स्पष्टीकरण: भारतीय रेल्वे कायदा, 1890 हा ब्रिटिश भारतातील रेल्वे व्यवस्थापनासाठी तयार केलेला एक महत्त्वाचा कायदा होता. या कायद्यात रेल्वेच्या मालकी हक्क, बांधकाम, संचालन, सुरक्षा, प्रवासी हक्क व जबाबदाऱ्या यांसारख्या बाबींचे नियम निश्चित करण्यात आले. 1890 सालचा हा कायदा स्वतंत्र भारतातही अनेक वर्षे लागू होता आणि तो भारतीय रेल्वेच्या नियमबद्ध कारभारासाठी मूलभूत आधारस्तंभ ठरला.

9. भारतीय रेल्वे बोर्डाची स्थापना कधी झाली?

A) 1885

B) 1905

C) 1924

D) 1950

स्पष्टीकरण: भारतीय रेल्वे बोर्डाची स्थापना 1905 मध्ये ब्रिटिश सरकारने रेल्वे प्रशासन अधिक कार्यक्षम करण्यासाठी केली. या बोर्डाच्या माध्यमातून रेल्वे धोरण, नियोजन, आर्थिक व प्रशासकीय निर्णय केंद्रीत पद्धतीने घेतले जात. यामुळे विविध रेल्वे कंपन्यांमध्ये समन्वय साधणे सोपे झाले आणि भारतीय रेल्वेच्या एकात्मिक विकासाला गती मिळाली.

10. रेल्वे अर्थसंकल्प स्वतंत्रपणे मांडण्यास सुरुवात कधी झाली?

A) 1910

B) 1924

C) 1950

D) 1947

स्पष्टीकरण: 1924 पासून भारतीय रेल्वेचा अर्थसंकल्प स्वतंत्रपणे सादर केला जाऊ लागला. यामागील प्रमुख कारण म्हणजे रेल्वेचा मोठा आर्थिक व्याप व स्वतंत्र महसूल व खर्च याचे व्यवस्थापन सोपे करणे. हे स्वतंत्र सादरीकरण 2016 पर्यंत चालू राहिले. यामुळे रेल्वेच्या गरजा आणि योजनांवर स्वतंत्रपणे भर दिला जाऊ शकला.

11. भारतात पहिला रेल्वे अर्थसंकल्प कोणी मांडला?

A) मोरारजी देसाई

B) जॉन मथाई

C) लालबहादूर शास्त्री

D) यशवंतराव चव्हाण

स्पष्टीकरण: जॉन मथाई हे 1924 मध्ये स्वतंत्र भारतीय रेल्वे अर्थसंकल्प सादर करणारे पहिले अर्थमंत्री होते. त्यांनी रेल्वेच्या वाढत्या आर्थिक गरजांचा स्वतंत्रपणे आढावा घेऊन रेल्वेच्या विकासासाठी स्वतंत्र अर्थसंकल्प मांडला. ही परंपरा 2016 पर्यंत सुरू होती आणि ती भारतीय रेल्वेच्या आर्थिक स्वायत्ततेचे प्रतीक मानली गेली.

12. रेल्वे अर्थसंकल्प केंद्रीय अर्थसंकल्पात कोणत्या वर्षापासून विलीन करण्यात आला?

A) 2010-11

B) 2015-16

C) 2017-18

D) 2020-21

स्पष्टीकरण: 2017-18 पासून रेल्वे अर्थसंकल्प स्वतंत्र न ठेवता तो केंद्रीय अर्थसंकल्पात विलीन करण्यात आला. यामागील उद्दिष्ट होते प्रशासकीय सोपेकरण, खर्चावर अधिक नियंत्रण व एकत्रित नियोजन. या निर्णयामुळे भारतातील 92 वर्षांची स्वतंत्र रेल्वे अर्थसंकल्पाची परंपरा संपुष्टात आली, आणि रेल्वेचा विकास एकात्मिक अर्थनीतीचा भाग बनला.

13. स्वातंत्र्यानंतर कोणत्या वर्षी भारतीय रेल्वेचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले?

A) 1947

B) 1950

C) 1951

D) 1960

स्पष्टीकरण: 1951 मध्ये भारत सरकारने सर्व खाजगी आणि प्रांतिक रेल्वे कंपन्यांचे राष्ट्रीयीकरण करून "भारतीय रेल्वे" ही एकसंध संस्था निर्माण केली. यामागील उद्देश होता रेल्वे व्यवस्थापनात एकसंधता आणणे, धोरणात्मक नियोजन करणे व सेवा सुधारणे. यामुळे रेल्वे हा देशाच्या विकासाचा एक महत्त्वाचा घटक बनला.

14. राष्ट्रीय रेल्वे संग्रहालयाची स्थापना कधी व कोठे झाली?

A) 1975, मुंबई

B) 1980, कोलकाता

C) 1977, नवी दिल्ली

D) 1990, चेन्नई

स्पष्टीकरण: 1977 साली नवी दिल्ली येथे राष्ट्रीय रेल्वे संग्रहालयाची स्थापना करण्यात आली, जेथे भारतीय रेल्वेचा ऐतिहासिक वारसा, जुन्या रेल्वे इंजिन्स, डबे आणि अन्य दालनांचे जतन केले जाते. या संग्रहालयाचा उद्देश लोकांना भारतीय रेल्वेच्या इतिहासाची, प्रगतीची आणि तंत्रज्ञानाच्या बदलाची ओळख करून देणे हा आहे. हे संग्रहालय शिक्षण, पर्यटन आणि प्रेरणादायी अभ्यासासाठी प्रसिद्ध आहे.

15. संगणकीकृत आरक्षण प्रणाली भारतात कधी सुरू झाली?

A) 1980

B) 1986

C) 1995

D) 2000

स्पष्टीकरण: 1986 मध्ये नवी दिल्ली येथून भारतीय रेल्वेने संगणकीकृत आरक्षण प्रणालीची सुरुवात केली. यामुळे तिकीट आरक्षण प्रक्रियेत पारदर्शकता, वेग आणि अचूकता आली. ही प्रणाली हळूहळू देशभर विस्तारली आणि प्रवाशांना ऑनलाइन व एकत्रित पद्धतीने आरक्षण करण्याची सोय मिळाली. यामुळे रेल्वे प्रवास अधिक सोयीस्कर व विश्वासार्ह ठरला.

16. 'मेट्रोमॅन ऑफ इंडिया' म्हणून कोणाला ओळखले जाते?

A) एलोन् मस्क

B) श्रीधरन

C) रतन टाटा

D) नितीश कुमार

स्पष्टीकरण: ई. श्रीधरण हे भारतीय रेल्वे अभियांत्रिकी क्षेत्रातील प्रसिद्ध व्यक्तिमत्त्व असून त्यांना "मेट्रोमॅन ऑफ इंडिया" म्हणून ओळखले जाते. त्यांनी कोंकण रेल्वे प्रकल्पाचे यशस्वी नेतृत्व केले आणि नंतर दिल्ली मेट्रो प्रकल्पाचा प्रमुख भूमिका पार पाडली. त्यांच्या कार्यशैलीतील शिस्त, वेळेचे काटेकोर पालन व पारदर्शकता यामुळे ते एक आदर्श प्रशासक ठरले आहेत.

17. भारताची पहिली महिला रेल्वेमंत्री कोण होत्या?

A) इंदिरा गांधी

B) माया कोदनानी

C) ममता बॅनर्जी

D) सुषमा स्वराज

स्पष्टीकरण: ममता बॅनर्जी या भारताच्या पहिल्या महिला रेल्वेमंत्री ठरल्या. त्यांनी 1999 मध्ये रेल्वेमंत्रीपदाची जबाबदारी स्वीकारली. त्यांच्या कार्यकाळात नवीन रेल्वे गाड्यांची घोषणा, प्रवाशांसाठी सुविधा वाढवणे, आणि महिलांसाठी सुरक्षेच्या उपाययोजना करण्यात आल्या. त्यांनी सामान्य प्रवाशांच्या गरजांवर विशेष भर दिला, म्हणूनच त्यांचा कार्यकाळ उल्लेखनीय मानला जातो.

18. भारताची पहिली महिला रेल्वे चालक कोण आहेत?

A) लता यादव

B) सुरेखा यादव

C) अर्चना राणा

D) प्रतिभा शिंदे

स्पष्टीकरण: सुरेखा यादव या भारतातील पहिल्या महिला लोको पायलट (रेल्वे चालक) आहेत. त्यांनी 1988 मध्ये सेंट्रल रेल्वेमध्ये ट्रेन ड्रायव्हर म्हणून काम सुरू केले. त्यांची कारकीर्द प्रेरणादायी असून त्यांनी Deccan Queen सारख्या प्रतिष्ठित गाड्याही चालवल्या आहेत. त्यांच्या योगदानामुळे महिलांना रेल्वे क्षेत्रात करिअर करण्यास प्रेरणा मिळाली आहे.

19. रेल्वे दिवस कोणत्या दिवशी साजरा केला जातो?

A) 1 जानेवारी

B) 15 ऑगस्ट

C) 16 एप्रिल

D) 2 ऑक्टोबर

स्पष्टीकरण: 16 एप्रिल 1853 रोजी भारतात पहिली प्रवासी रेल्वे मुंबईच्या बोरीबंदर ते ठाणे दरम्यान धावली. या ऐतिहासिक घटनेच्या स्मरणार्थ प्रत्येक वर्षी 16 एप्रिल रोजी 'रेल्वे दिवस' म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस भारतीय रेल्वेच्या योगदानाची आठवण करून देतो आणि रेल्वे कर्मचाऱ्यांच्या कार्याचे गौरवकरण करतो.

20. रेल्वे कर्मचारी प्रशिक्षण केंद्र कोठे आहे?

A) हैदराबाद

B) मुंबई

C) वडोदरा

D) भोपाळ

स्पष्टीकरण: रेल्वे स्टाफ कॉलेज, वडोदरा (गुजरात) हे भारतीय रेल्वेच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांचे प्रमुख प्रशिक्षण संस्थान आहे. येथे प्रशासन, व्यवस्थापन, वित्त, मानव संसाधन अशा विविध विभागांतील रेल्वे अधिकाऱ्यांना व्यावसायिक प्रशिक्षण दिले जाते. ही संस्था भारतीय रेल्वेच्या कार्यक्षमता व गुणवत्ता सुधारण्याच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते.

📊 Report Card

Total Questions Attempted:

Correct Answers:

Wrong Answers:

Time Spent:

Message:

🔗 Online Test Series: www.studymaxmarathi.com

📢 "Knowledge grows when shared! Use the buttons below to share this test with your friends on social media." 👇