Time Spent: 0 min 0 sec
1. शिवरायांनी मालवण जवळ किल्ला बांधला. सिंधुदुर्ग हा किल्ला खालीलपैकी कोणत्या बेटावर आहे?
A) कूरटे
B) खांदेरी
C) उंदेरी
D) यापैकी नाही
स्पष्टीकरण: सिंधुदुर्ग किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांनी इ.स. 1664 मध्ये सागरी आक्रमणांपासून संरक्षणासाठी बांधला. हा किल्ला मालवण किनाऱ्यापासून थोड्या अंतरावर असलेल्या कूरटे या बेटावर स्थित आहे. सिंधुदुर्ग हे महाराजांचे महत्त्वाचे सागरी किल्ले असून त्याचे स्थान रणनीतिकदृष्ट्या अतिशय महत्त्वाचे आहे. याच्या तुलनेत खांदेरी आणि उंदेरी हे किल्ले मात्र मुंबईजवळील बेटांवर वसलेले आहेत.
2. ज्या काळात प्रामुख्याने दगडी हत्यारे मिळतात त्याला म्हणतात:
A) कलियुग
B) अश्मयुग
C) द्वापारयुग
D) अर्वाचीन युग
स्पष्टीकरण: अश्मयुग (Stone Age) म्हणजे मानवाच्या प्राचीन इतिहासातील तो काळ आहे, ज्यामध्ये माणसाने मुख्यतः दगडी हत्यारे वापरली. हा काळ मानवाच्या जीवनशैलीत झालेल्या बदलांनुसार तीन भागांत विभागलेला आहे: प्रारंभीक अश्मयुग (Paleolithic), मध्य अश्मयुग (Mesolithic) आणि नवीन अश्मयुग (Neolithic). या काळात माणूस शिकारी व संकलनावर अवलंबून होता आणि तो दगडी शस्त्रांच्या साहाय्याने आपले जीवन जगत असे. अश्मयुग हा मानवाच्या सांस्कृतिक आणि सामाजिक प्रगतीचा प्रारंभबिंदू मानला जातो.
3. पारशी धर्माचे संस्थापक कोणास मानले जाते?
A) येशू ख्रिस्त
B) मुहम्मद पैगंबर
C) वर्धमान महावीर
D) झरथुस्ट
स्पष्टीकरण: पारशी धर्म, ज्याला झरथुस्त्र धर्म किंवा झरथुष्ट्रियन धर्म (Zoroastrianism) असेही म्हणतात, याची स्थापना झरथुस्ट (Zarathustra) यांनी केली. झरथुस्ट हे इ.स.पू. 1500 ते 1200 च्या दरम्यान प्राचीन इराणमध्ये होऊन गेले. त्यांनी "अहुरा मझ्दा" या एकेश्वराच्या उपासनेचा प्रचार केला. पारशी धर्मात सत्य, धर्म, आणि नीतीमत्तेला मोठे महत्त्व दिले जाते. पारशी लोक आजही "अवेस्टा" या धर्मग्रंथाचे पालन करतात, जो त्यांच्या धार्मिक शिकवणींचा मुख्य आधार आहे.
4. मुहम्मद घोरी याने प्रदेशाचा कारभार पाहण्यासाठी कोणाची नेमणूक केली?
A) कुतुबुद्दिन ऐबक
B) मेगॅस्थिनिस
C) सेल्युकस निकेटर
D) अहमदशाह अब्दाली
स्पष्टीकरण: मुहम्मद घोरी हा अफगाणस्थानचा शासक होता, ज्याने भारतात अनेक मोहिमा केल्या. विशेषतः इ.स. 1192 मधील तराइनच्या दुसऱ्या लढाईत त्याने पृथ्वीराज चौहानाचा पराभव केला. भारतात जिंकलेले प्रदेश त्याने आपल्या तुर्क गुलाम सरदार कुतुबुद्दिन ऐबककडे सोपवले. पुढे कुतुबुद्दिन ऐबकने इ.स. 1206 मध्ये स्वतःला स्वतंत्र सुलतान घोषित करून दिल्ली सल्तनतची स्थापना केली. इतर पर्याय जसे की मेगॅस्थिनिस (ग्रीक राजदूत), सेल्युकस निकेटर (अलेक्झांडरचा सेनापती) आणि अहमदशाह अब्दाली (पानिपतच्या तिसऱ्या युद्धातील मराठ्यांचा पराभव करणारा) हे वेगळ्या ऐतिहासिक पार्श्वभूमीशी संबंधित आहेत.
5. विजयनगरच्या इतिहासातील सर्वात पराक्रमी राजा कोणता?
A) हरिहर
B) दुसरा हरिहर
C) बुक्क
D) कृष्णदेवराय
स्पष्टीकरण: कृष्णदेवराय (राज्यकाल: 1509–1529) हा तुलुव वंशातील विजयनगर साम्राज्याचा सर्वात पराक्रमी आणि यशस्वी सम्राट मानला जातो. त्याच्या काळात साम्राज्याची राजकीय, लष्करी आणि सांस्कृतिक भरभराट झाली. त्याने बहमनी, ओडिशा आणि गोव्यातील पोर्तुगीजांवर महत्त्वाचे विजय मिळवले. कृष्णदेवराय हा विद्वानांचा मोठा संरक्षक होता; त्याच्या दरबारात "अष्टदिग्गज" नावाचे आठ थोर कवी होते. तो स्वतःही एक उत्कृष्ट लेखक होता आणि त्याचे "अमुक्तमाल्यद" हे तेलुगू भाषेतील प्रसिद्ध साहित्यकृती मानले जाते.
6. प्रार्थना समाजाची स्थापना आत्माराम पांडुरंग तर्खडकर यांनी केव्हा केली?
A) 1860
B) 1867
C) 1865
D) 1875
स्पष्टीकरण: प्रार्थना समाज ही 1867 साली आत्माराम पांडुरंग तर्खडकर यांनी मुंबईत स्थापन केलेली एक महत्त्वाची सामाजिक-धार्मिक सुधारणा संस्था होती. या संस्थेचे उद्दिष्ट होते सामाजिक सुधारणांचा प्रसार करणे, विधवांना पुनर्विवाहासाठी प्रोत्साहन देणे, स्त्री शिक्षणाचा प्रचार करणे तसेच अंधश्रद्धा, जातिभेद आणि रूढींना विरोध करणे. महादेव गोविंद रानडे हे नंतर या संस्थेचे प्रमुख कार्यकर्ते झाले. प्रार्थना समाजाने ब्रह्म समाजाच्या आदर्शांपासून प्रेरणा घेतली, परंतु भारतीय परंपरा व श्रद्धांचा आदर राखत सुधारक कार्य केले.
7. मजुरांचे प्रश्न सोडविण्यासाठी बाबासाहेब आंबेडकरांनी कोणत्या पक्षाची स्थापना केली?
A) बहिष्कृत हितकारणी सभा
B) शेड्युल कॉस्ट फेडरेशन
C) स्वतंत्र मजूर पक्ष
D) समता पक्ष
स्पष्टीकरण: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी 1936 साली “स्वतंत्र मजूर पक्ष” (Independent Labour Party) ची स्थापना केली. या पक्षाच्या माध्यमातून त्यांनी शेतकरी, मजूर, दलित व शोषित वर्गाचे प्रश्न राजकीय पातळीवर प्रभावीपणे मांडले. हा पक्ष ब्रिटिश भारताच्या विधानसभेत सक्रिय होता आणि बाबासाहेब स्वतःही या पक्षातर्फे निवडून आले होते. त्यांनी मजुरांच्या वेतन, कामाचे तास, हक्क आणि सन्मान यांसारख्या महत्त्वाच्या विषयांवर ठाम भूमिका घेतली.
इतर पर्यायांमध्ये –
बहिष्कृत हितकारणी सभा (1924) ही सामाजिक हक्क व शिक्षणासाठी होती,
शेड्युल्ड कास्ट फेडरेशन (1942) दलितांच्या राजकीय प्रतिनिधित्वासाठी स्थापन झाली,
तर समता पक्ष हा नंतर जॉर्ज फर्नांडिस यांच्याशी संबंधित असून बाबासाहेब आंबेडकर यांच्याशी त्याचा कोणताही संबंध नाही.
8. 1857 च्या लढ्याचे नेतृत्व हिंदी सैनिकांनी कोणाकडे दिले?
A) नानासाहेब पेशवे
B) कुंवरसिंह
C) बेगम हजरत महल
D) मुघल बादशहा बहादुरशाह
स्पष्टीकरण: 1857 चा उठाव हा भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याचा पहिला संगठित आणि व्यापक प्रयत्न मानला जातो. या उठावात नानासाहेब, राणी लक्ष्मीबाई, तात्या टोपे, कुंवरसिंह यांसारख्या विविध नेत्यांनी आपापल्या भागात शौर्याने लढा दिला. दिल्लीत उठाव करणाऱ्या सिपायांनी मुघल सम्राट बहादुरशाह जफर यांना आपल्या संघर्षाचे प्रतीक मानत "हिंदुस्थानचा सम्राट" म्हणून घोषित केले. ही निवड मुख्यतः प्रातिनिधिक आणि सांस्कृतिक स्वरूपाची होती, कारण बहादुरशाह जफर हा मुघल वंशाचा शेवटचा सम्राट होता. या घोषणेमुळे उठावाला एकत्रित नेतृत्वाची भावना प्राप्त झाली.
9. भारतीय राष्ट्रीय सभेच्या (Indian National Congress) पहिल्या अधिवेशनाचे अध्यक्ष कोण होते?
A) दादाभाई नौरोजी
B) सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी
C) व्योमेशचंद्र बॅनर्जी
D) गोपाळ कृष्ण गोखले
स्पष्टीकरण: भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे पहिले अधिवेशन 28 डिसेंबर 1885 रोजी मुंबई येथे भरवण्यात आले. या ऐतिहासिक अधिवेशनाचे अध्यक्ष होते व्योमेशचंद्र बॅनर्जी, जे एक प्रतिष्ठित बंगाली वकील होते. अधिवेशनाला एकूण 72 प्रतिनिधी उपस्थित होते. काँग्रेसच्या स्थापनेचे प्रमुख श्रेय ए. ओ. ह्युम या ब्रिटिश ICS अधिकारीाला दिले जाते, ज्यांनी भारतीय लोकप्रतिनिधींना एक व्यासपीठ मिळवून दिले. यानंतर दादाभाई नौरोजी, गोपाळ कृष्ण गोखले, सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी यांसारख्या नामवंत नेत्यांनी पुढील अधिवेशनांना अध्यक्ष म्हणून मार्गदर्शन केले आणि काँग्रेसच्या विचारधारेस अधिक व्यापक स्वरूप दिले.
10. इतिहासाची भौतिक साधने खालीलपैकी कोणती आहेत?
A) नाणी
B) राजमुद्रा
C) अलंकार
D) यापैकी सर्व
स्पष्टीकरण: इतिहासाच्या अभ्यासासाठी वापरली जाणारी साधने मुख्यतः दोन प्रकारची असतात: भौतिक साधने आणि लिखित साधने. भौतिक साधने म्हणजे प्राचीन काळात वापरलेली वस्तू, उपकरणे, वास्तू किंवा कलाकृती, ज्यावरून त्या काळातील समाजजीवन, राजकारण, अर्थव्यवस्था आणि संस्कृती याचा अभ्यास करता येतो.
भौतिक साधनांमध्ये प्रामुख्याने खालील घटकांचा समावेश होतो:
✅ नाणी – त्या काळातील व्यापार, चलनप्रणाली, राजसत्ता व अर्थव्यवस्थेची माहिती देतात.
✅ राजमुद्रा – शासकांचा अधिकार, राजकीय अस्तित्व व सीमांचे संकेत दर्शवतात.
✅ अलंकार – समाजातील सामाजिक स्थिती, सौंदर्यदृष्टी, धातूंचा वापर व तंत्रज्ञान यांची साक्ष देतात.
ही साधने इतिहासाच्या अनोख्या बाजू उलगडण्यास मदत करतात आणि भूतकाळाचा अधिक स्पष्ट व विश्वासार्ह चित्र प्रस्तुत करतात.
📢 "Knowledge grows when shared! Use the buttons below to share this test with your friends on social media." 👇
No comments:
Post a Comment