Time Spent: 0 min 0 sec
1. भारतीय संविधान सभेची पहिली बैठक कधी पार पडली?
A) 26 नोव्हेंबर 1949
B) 15 ऑगस्ट 1947
C) 11 डिसेंबर 1946
D) 9 डिसेंबर 1946
स्पष्टीकरण: ब्रिटिश सरकारने 1946 साली भारतीय संविधान तयार करण्यासाठी संविधान सभा बोलावली होती. याच सभेची पहिली बैठक 9 डिसेंबर 1946 रोजी नवी दिल्ली येथे पार पडली, आणि त्यात 211 सदस्य उपस्थित होते. याच दिवशी डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा यांची तात्पुरते अध्यक्ष म्हणून निवड झाली होती. त्यामुळे 9 डिसेंबर 1946 हा भारतीय संविधान निर्मितीच्या प्रक्रियेतील एक ऐतिहासिक दिवस मानला जातो.
2. संविधान सभेच्या पहिल्या बैठकीला किती सदस्य उपस्थित होते?
A) 150
B) 211
C) 250
D) 300
स्पष्टीकरण: 9 डिसेंबर 1946 रोजी झालेल्या संविधान सभेच्या पहिल्या बैठकीला 211 सदस्य उपस्थित होते.
तेंव्हा संपूर्ण सभा पूर्णपणे अस्तित्वात आली नव्हती. अनेक प्रांत व संस्थानांतील प्रतिनिधी अजून निवडले गेले नव्हते किंवा काहींनी बैठकीवर बहिष्कार टाकला होता (उदा. मुस्लिम लीग). त्यामुळे 389 पैकी केवळ 211 सदस्य प्रत्यक्ष हजर होते, ही संख्या ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाची आहे, कारण ती भारतीय संविधान निर्मिती प्रक्रियेची सुरुवात दर्शवते.
3. संविधान सभेचे तात्पुरते अध्यक्ष कोण होते?
A) डॉ. राजेंद्र प्रसाद
B) डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा
C) जवाहरलाल नेहरू
D) बी.एन. राव
स्पष्टीकरण: संविधान सभेची पहिली बैठक 9 डिसेंबर 1946 रोजी झाली, आणि त्या वेळी डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा यांची तात्पुरते अध्यक्ष म्हणून निवड करण्यात आली होती.
ब्रिटिश पद्धतीनुसार, प्रथम अशा प्रकारच्या सभेच्या अध्यक्षपदी ज्येष्ठ सदस्याची (senior most member) निवड तात्पुरती केली जाते. त्यामुळे डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा हे वयोवृद्ध आणि अनुभवी सदस्य असल्यामुळे त्यांची ही तात्पुरती नियुक्ती झाली.
11 डिसेंबर 1946 रोजी स्थायी अध्यक्ष म्हणून डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांची निवड झाली.
4. भारतीय संविधान सभेचे स्थायी अध्यक्ष कोण होते?
A) डॉ. राजेंद्र प्रसाद
B) डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा
C) एच. सी. मुखर्जी
D) पं. नेहरू
स्पष्टीकरण: 9 डिसेंबर 1946 रोजी सभेची पहिली बैठक झाली आणि तात्पुरते अध्यक्ष म्हणून डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा यांनी काम पाहिले.
पुढे 11 डिसेंबर 1946 रोजी संविधान सभेने मतदान करून डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांची सभेचे स्थायी (कायमस्वरूपी) अध्यक्ष म्हणून निवड केली.
त्यांनी पुढे संपूर्ण संविधान निर्मिती प्रक्रिया नेतृत्त्वाने पार पाडली आणि स्वतंत्र भारताचे पहिले राष्ट्रपती देखील बनले.
5. संविधान सभेचे उपाध्यक्ष कोण होते?
A) डॉ. बी. आर. आंबेडकर
B) एच. सी. मुखर्जी
C) डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा
D) जे. बी. कृपलानी
स्पष्टीकरण: संविधान सभेचे स्थायी अध्यक्ष डॉ. राजेंद्र प्रसाद होते, आणि उपाध्यक्षपदी एच.सी. मुखर्जी (H.C. Mookherjee) यांची निवड करण्यात आली होती.
त्यांनी अध्यक्षांच्या अनुपस्थितीत सभेचे कामकाज पार पाडले.
ते एक नामांकित ख्रिस्ती नेते आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते. विविधता आणि धार्मिक समभाव या मूल्यांचा संविधानात समावेश होण्यामध्ये त्यांनी मोलाचे योगदान दिले.
6. संविधान सभेचे कायदेशीर सल्लागार कोण होते?
A) डॉ. राजेंद्र प्रसाद
B) जवाहरलाल नेहरू
C) डॉ. बी. आर. आंबेडकर
D) बी. एन. राव
स्पष्टीकरण: बी.एन. राव (B.N. Rau) हे संविधान सभेसाठी कायदेशीर व घटनात्मक सल्लागार (Constitutional Advisor) म्हणून नेमले गेले होते.
त्यांनी जगातील अनेक देशांचे संविधान अभ्यासून भारतीय संविधानाचा प्रारूप आराखडा तयार करण्यास मदत केली.
त्यांच्या सल्ल्यानुसार अनेक महत्त्वाचे मुद्दे सभेत मांडले गेले, जसे की मूलभूत अधिकार, केंद्र-राज्य संबंध, न्यायव्यवस्था इ.
त्यांचा सल्ला बाबासाहेब आंबेडकर यांना संविधानाचा मसुदा तयार करताना उपयोगी ठरला.
7. संविधान सभेने भारतीय संविधान कधी स्वीकारले?
A) 26 नोव्हेंबर 1949
B) 26 जानेवारी 1950
C) 15 ऑगस्ट 1947
D) 22 जानेवारी 1947
स्पष्टीकरण: भारतीय संविधान सभेने 26 नोव्हेंबर 1949 रोजी संविधान अंतिम स्वरूपात स्वीकारले.
याच दिवशी संविधानाची प्रत अधिकृतपणे स्वाक्षरीसाठी ठेवण्यात आली.
तथापि, हे संविधान 26 जानेवारी 1950 रोजी अंमलात आणले गेले, कारण 26 जानेवारी हा दिवस 1930 साली 'पूर्ण स्वराज दिन' म्हणून साजरा करण्यात आला होता.
त्यामुळे 26 नोव्हेंबर हा संविधान स्वीकार दिन आणि 26 जानेवारी हा प्रजासत्ताक दिन म्हणून साजरा केला जातो.
8. संविधान सभेत उद्देशिका कोणत्या दिवशी सादर केली गेली?
A) 13 डिसेंबर 1946
B) 11 डिसेंबर 1946
C) 22 जानेवारी 1947
D) 26 नोव्हेंबर 1949
स्पष्टीकरण: 13 डिसेंबर 1946 रोजी पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी संविधान सभेत ‘उद्देशपत्रिका’ (Objectives Resolution) मांडली.
ही उद्देशपत्रिका म्हणजेच पुढे जाऊन भारतीय संविधानाचे पreamble (प्रस्तावना) ठरली.
या उद्देशपत्रिकेत भारताचा लोकशाही, धर्मनिरपेक्ष, सार्वभौम, समाजवादी राष्ट्र म्हणून उल्लेख केला गेला.
22 जानेवारी 1947 रोजी संविधान सभेने या उद्देशपत्रिकेला अधिकृत मंजुरी दिली.
ही प्रस्तावना संविधानाचे आत्मा मानली जाते.
9. सर्वोच्च न्यायालयाची स्थापना कधी झाली?
A) 26 जानेवारी 1950
B) 15 ऑगस्ट 1947
C) 26 नोव्हेंबर 1949
D) 28 जानेवारी 1951
स्पष्टीकरण: भारतीय राज्यघटनेतील कलम 124 हे सर्वोच्च न्यायालयाची स्थापना, रचना, न्यायाधीशांची नेमणूक, पदग्रहण, कार्यकाल आणि इतर बाबींबाबतची तरतूद करते.
👉 कलम 124(1) नुसार, भारतात एक सर्वोच्च न्यायालय असेल, ज्यामध्ये
एक सरन्यायाधीश (Chief Justice of India)
आणि राष्ट्रपतीने नियुक्त केलेले इतर न्यायाधीश असतील.
या कलमाखाली न्यायालयाची घटनात्मक रचना केली गेली असून, भारतातील सर्वोच्च आणि सर्वोच्च अपीलीय न्यायालय म्हणून याची स्थापना झाली.
10. इतिहासाची भौतिक साधने खालीलपैकी कोणती आहेत?
A) नाणी
B) राजमुद्रा
C) अलंकार
D) यापैकी सर्व
स्पष्टीकरण: भारताचे सर्वोच्च न्यायालय (Supreme Court of India) हे 26 जानेवारी 1950 रोजी अस्तित्वात आले, कारण याच दिवशी भारतीय संविधान अंमलात आले आणि भारत प्रजासत्ताक देश बनला.
✅ 26 जानेवारी 1950 पूर्वी, प्रिव्ही कौन्सिल (Privy Council – इंग्लंडमधील सर्वोच्च न्यायिक संस्था) हे भारतीय प्रकरणांवरील अंतिम अपीलचे ठिकाण होते.
✅ पण भारतीय संविधान लागू झाल्यानंतर, सर्वोच्च न्यायालय हे देशातील सर्वोच्च आणि अंतिम न्यायिक संस्था बनले.
📍 हे न्यायालय सुरुवातीला संसद भवनातील एका भागात कार्यरत होते. 1958 पासून हे न्यायालय दिल्लीत नवीन इमारतीत स्थलांतरित झाले.
11. सर्वोच्च न्यायालयाच्या मुख्य न्यायाधीशासह एकूण किती न्यायाधीश असतात?
A) 21
B) 31
C) 34
D) 25
स्पष्टीकरण: भारतीय सर्वोच्च न्यायालयात एक सरन्यायाधीश (Chief Justice of India) आणि इतर 33 न्यायाधीश, असा एकूण 34 न्यायाधीशांचा समावेश आहे.
✅ ही संख्या पूर्वी 31 होती, परंतु 2019 मध्ये संसदेमार्फत सुधारणा करून ती 34 करण्यात आली.
✅ न्यायाधीशांची ही संख्या भारतीय संसद बदलू शकते, कारण कलम 124 नुसार हे अधिकार संसदेकडे आहेत.
📌 म्हणजेच, एक सरन्यायाधीश + 33 अन्य न्यायाधीश = 34 न्यायाधीश
12. सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांची नेमणूक कोण करतो?
A) भारताचे राष्ट्रपती
B) पंतप्रधान
C) संसद
D) उपराष्ट्रपती
स्पष्टीकरण: भारतीय संविधानाच्या कलम 124(2) नुसार,
सर्वोच्च न्यायालयातील न्यायाधीशांची नेमणूक भारताचा राष्ट्रपती करतो.
✅ सरन्यायाधीशाची नेमणूक करताना राष्ट्रपती सर्वोच्च न्यायालयातील सर्वात ज्येष्ठ न्यायाधीशाचा सल्ला घेतो.
✅ इतर न्यायाधीशांची नेमणूक करताना राष्ट्रपती सरन्यायाधीशांचा सल्ला घेणे बंधनकारक असते.
📌 म्हणजेच नेमणुकीचा औपचारिक अधिकार राष्ट्रपतीकडे असतो, पण तो सरन्यायाधीश व इतर न्यायिक सल्लागारांच्या सल्ल्यानुसार कार्य करतो.
13. सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीश होण्यासाठी लागणारी एक अट कोणती आहे?
A) 5 वर्ष जिल्हा न्यायाधीश म्हणून अनुभव
B) 5 वर्ष उच्च न्यायालयात न्यायाधीश म्हणून काम केलेले असावे
C) 3 वर्ष सर्वोच्च न्यायालयात वकील म्हणून
D) 15 वर्ष न्याय शिक्षण
स्पष्टीकरण: भारतीय परंपरेनुसार, सर्वोच्च न्यायालयातील सर्वात ज्येष्ठ न्यायाधीशाला सरन्यायाधीश (Chief Justice of India - CJI) म्हणून राष्ट्रपती नियुक्त करतो.
✅ ही परंपरा लेखी स्वरूपात राज्यघटनेत स्पष्ट नाही, पण 1950 पासून सतत पाळली गेलेली न्यायिक परंपरा आहे.
✅ यामुळे न्यायव्यवस्थेतील राजकीय हस्तक्षेप टाळला जातो आणि न्यायालयाची स्वायत्तता जपली जाते.
📌 म्हणजेच, जे न्यायाधीश सर्वात जास्त कालावधीपासून सर्वोच्च न्यायालयात कार्यरत आहेत (seniority basis), त्यांची सरन्यायाधीश म्हणून नेमणूक केली जाते.
14. सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांचा सेवानिवृत्ती वय किती आहे?
A) 60 वर्षे
B) 62 वर्षे
C) 65 वर्षे
D) 70 वर्षे
स्पष्टीकरण: भारतीय राज्यघटनेनुसार,
सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांचा सेवानिवृत्तीचा वयोमर्यादा 65 वर्षे आहे.
✅ ही तरतूद संविधानाच्या कलम 124(2) मध्ये स्पष्ट करण्यात आली आहे.
✅ न्यायाधीश वयाच्या 65व्या वर्षी स्वतःहून निवृत्त होतात, किंवा त्याआधी स्वेच्छेने राष्ट्रपतीला राजीनामा देऊ शकतात.
📌 याउलट, उच्च न्यायालयातील न्यायाधीशांची निवृत्ती वयोमर्यादा फक्त 62 वर्षे आहे.
(ही फरक महत्वाची आहे, अनेकदा परीक्षांमध्ये विचारली जाते.)
📢 "Knowledge grows when shared! Use the buttons below to share this test with your friends on social media." 👇
No comments:
Post a Comment